[Magnum]

Kad je čovjek sagradio brod dovoljno snažan da ga otisne daleko na   pučinu, morao je otkriti sistem navigacije. Narodi iz Polinezije i drugi   rani pomorci morali su se služiti svim prirodnim znakovima koje su   imali na raspolaganju. To su bile zvijezde i Sunce, stalni vjetrovi,   struje, let ptica itd. Zanimljive priče o takvim metodama stigle su do   nas od najranijih vremena u stihu ili u legendi, od Homerovog Odiseja   koji je upravljao brodom po zvijezdama do Noe koji je iz svoje lađe   poslao golubicu.  Iako su Grci i Kinezi od najranijih dana poznavali osobine magneta   ili magnetskog željeza, za osobinu da se može upravljati magnetiziranom   iglom nije se znalo sve do oko 12. stoljeća – kada su to otkrili pomorci   Sredozemlja. Upotrebom kompasa moglo se ploviti određenim kursom prema   luci, a prevaljeni put po određenom kursu mjerio se pješčanim satom.Čini   se da je određivanje geografske širine na moru prvi puta izvršeno u   Indijskom oceanu tako što su se promatrale sjeverne zvijezde. Još je   Marco Polo 1290. godine pisao o takvom načinu određivanja geografske   širine. Da bi pronašao geografsku širinu europski se pomorac nije služio   metodama astronoma sve do vremena kad su standardni instrumenti postali   kvadrant i pomorski astrolab. Oba instrumenta je bilo vrlo teško   upotrijebiti na moru zbog micanja broda. Međutim, ako se više puta   neprestance vršilo promatranje, dobio bi se kut točan unutar pola   stupnja. Kolumbo se na svojim putovanjima služio s oba instrumenta.   Budući da je bilo lakše odrediti geografsku širinu nego geografsku   dužinu, pomorci su običavali brodom stići do geografske širine luke, a   zatim ploviti prema istoku ili zapadu dok ne stignu do nje. To je bila   jednostavna metoda koja se upotrebljavala sve dok nisu izumljene bolje   metode za pronalaženje geografske dužine. Najprije su morali izumiti   bolje instrumente za mjerenje visine zvijezde. To se dogodilo na početku   18. stoljeća kada su John Hadley i neovisno o njemu Thomas Godfrey, a   nakon njih i Newton načinili prvi sekstant, instrument koji se na brodu   upotrebljava puno jednostavnije od kvadranta.
Razvoj pomorske karte, koju također držimo navigacijskim   instrumentom, zaostajala je za razvitkom navigacijskih pomagala. Prve   prave pomorske karte izradili su početkom 14. stoljeća kormilari   zapadnog kraja Sredozemlja. Na tim prvim kartama nalazio se samo   priobalni detalj s imenima glavnih zemalja, luka itd. Preko karte je   bila ucrtana mreža linija i krugova. Mercator je oko 1560. godine izumio   projekciju koja se danas po njemu naziva. To je radikalno izmijenilo   navigacijske karte jer je po Mercatorovoj projekciji kormilar mogao   odrediti pomoću kompasa kurs jednostavno tako da nacrta ravnu liniju od   odredišta čak i kad konačni kurs nije bio uvijek najkraći put. Do   današnjeg se dana gotovo sve karte crtaju po Mercatorovoj projekciji.   Stoga možemo zaključiti da i danas, u vrijeme elektroničke i satelitske   navigacije, papirnata karta, jednostavan kompas i poznavanje ručne   navigacije predstavljaju dobru i sigurnu praksu svakog razboritog   navigatora.


Preuzeto s Web portala osnovne škole Vela Luka